مصادیق تخلفات پژوهشی در ایران

مصادیق تخلفات پژوهشی در ایران شامل موارد دوازده گانه زیر می گردد که به طور کامل هر کدام تشریح شده است:

۱ – سوء رفتارهای پژوهشی
2 – عدم تعهد و مسئولیت نسبت به ذی نفعان
3 – عدم رعایت حقوقی آزمودنیها
4 – جعل داده ها
5 – تحریف داده ها
6 – سرقت علمی
7 – اجاره ی علمی
8 – عدم رعایت حقوق مالکیت معنوی و مسئولیت پژوهش انجام شده
9 – انتشار مجدد
10 – همپوشانی اطلاعات
11 – خرید و فروش آثارپژوهشی
12 – جعل هویت

در این مطلب مصادیق تخلفات پژوهشی در ایران به طور کامل و بر اساس مصوبات دولتی آورده شده است.

الف- سوء رفتارهای پژوهشی
عدم داشتن دانش تخصصی و صلاحیت علمی در موضوع مورد پژوهش.
عدم مراعات صداقت در ارائه گزارش کارهای علمی خود برای کسب امتیازات علمی و اداری و ترفیع و ارتقا.
جانبداری در فرآیند انجام پژوهش با دخالت دادن پیشفرضها و تمایلات خود، دیگران یا مؤسسه ی سفارش دهنده ی پژوهش.
عدم ارائه نتایج واقعی پژوهش بدلیل ترس و تأثیر فشارها و جهتگیریهای سوء پیرامون پژوهشگر.
عدم پایبندی به عنصر زمان موعد مقرر در انتشار نتایج پژوهش امتناع از انتشار نتایج بدست آمده پژوهش در بازه زمانی معین، بدلیل منافع سودجویانه از روی عمد یا به طور سهوی.
* فقط به دلایل امنیتی میتوان انتشار نتایج پژوهشی را به زمان دیگری موکول کرد.
ابهام و عدم دقت در تدوین گزارش پژوهش با روشن و شفاف نبودن مرز بین دستآوردهای علمی پژوهشگر و یافته های گرفنه شده از کار دیگران.
بازنویسی گفته های دیگران، بازی با الفاظ، زیاده نویسی، کلیگویی، جزم ندیشی و مصرفگرایی.
تعصب، حسادت، کینه و خشم، غرضورزی عاطفی، توهین و حسادت، تحقیر و استخفاف دیگران، حرمت شکنی، بزرگنمایی
خود و موضوع، انفعال در نگرهها و باورها به دلیل دگرباوری، فریب، آزار و اذیت، بهرهبرداری ناپسند از واژهها و افراد.
استفاده و استناد به منابع مشکوک و فاقد اعتبار علمی مجله، سایت حامی مقاله و نویسنده ی مقاله.
عدم رعایت منافع ملی در کلیه مراحل انجام پژوهش.
استفاده خلاف واقعیت از عناوینی مانند دکتر، کارشناس ارشد، استاد، دانشیار، استادیار و …. در آثار پژوهشی.
هرگونه حذف و تغییر در نشانی اصلی نویسنده یا نویسندگان مقالات علمی.
عدم استفاده از واژه های متناسب با کار انجام شده نظیر ترجمه، تألیف، تصنیف، تحقیق.

از موارد فوق با عنوان سوء رفتار در مصادیق تخلفات پژوهشی در ایران نام برده می شود.
ب- عدم تعهد و مسئولیت نسبت به ذینفعان
عدم رعایت منافع ذینفعان در تمام مراحل پژوهش.
انتصاب غیرواقعی پژوهش به افراد فاقد هویت واقعی و فرد یا افرادی که هیچ نقشی در پژوهش ندارند و حذف مؤلف حقیقی فرد یا افرادی که نقش به سزایی در جنبه های علمی پژوهش داشتهاند از فهرست نویسندگان.
* در تمامی کارهای نوشتاری مشارکتی، باید نام کلیه کسانی که در انجام پژوهش، جمع آوری داده ها و نظیر آن مشارکت علمی داشتهاند به عنوان مؤلف ذکر شود. در صورت عدم رضایت آن، یک یا چند مؤلف مجاز به استفاده از داده های آنها نمی باشند.
عدم رعایت ترتیب درج اسامی براساس سهم هر یک از نویسندگان در نگارش پژوهش و مشارکت خلاقانهی آنها.
سوء استفاده از منابع مالی تخصیص داده شده جهت انجام پژوهش.
کتمان نتایج خاصی از تحقیق در ازای دریافت وجوهی از متولیان تحقیق با تهیه گزارشهای چندگانه که موجب مخدوش شدن نتایج تحقیق و سردرگمی خوانندگان شود.
عدم اظهار اطلاعات مربوط به بودجه، افراد و یا مؤسسات حمایت کننده و مرتبط با پژوهش و یا اظهارات غیرواقعی در این ارتباط.
عدم اعلان نام مرکزی که پژوهش در آنجا انجام شده.
تهیه و ارسال مقاله با ذکر نام همکاران و بدون اطلاع قبلی آنها از محتوای مقاله و محل ارسال آن.
ج عدم رعایت حقوق آزمودنی ها
عدم معرفی مناسب پژوهشگر به آزمودنیها testersو ارائهی اطلاعات نادرست درباره ی خود به آنها.
عدم روشنگری آغازین در خصوص پژوهش نوع پرسشهای پژوهش، درجهی حساسیت این پرسشها و تأثیرهای احتمالی پژوهش برآنها به آزمودنیها.
اجبار آزمودنیها جهت مشارکت در پژوهش.
عدم رعایت حریم خصوصی آزمودنیها.
استفاده و کاربرد اطلاعات مربوط به آزمودنیها در شرایط خارج از هدفهای پژوهشی و با برای مقاصد شخصی.
عدم رعایت رازداری و ناشناخته ماندن آزمودنیها در پژوهش افشای هویت.
افشای عناوین و نتایج فعالیتهای پژوهشی که جنبه محرمانه دارند.
انتشار اسرار و اطلاعات اشخاص یا نهادها، بدون اطلاع و مجوز صاحبان حق.
عدم رعایت سلامت، ایمنی، ضوابط و استانداردهای لازم جهت حفاظت و آسایش آزمودنیهای انسان، حیوان، گیاه، اشیاء،
اسناد و مدارک، آثار باستانی و محلی در حین پژوهش به بهانه پیشرفت علم و منافع جامعه
د- جعل داده ها
ساخت، ثبت و انتشار داده ها یا نتایج یک پژوهش یا محصول علمی به صورتی که تمام یا بخشی از دادهها یا نتایج مذکور اصلاً وجود نداشته یا غیرواقعی باشد. مانند:
ارائه ی نتیجه های ساختگی به عنوان نتیجه های آزمایش یا خروجی دستگاه های اندازه گیری یا نرم افزار
جا به جا کردن نتیجه های یک بررسی با نتیجه های بررسی دیگر
ساختن داده های غیر واقعی و یا دادن گزارش غیر واقعی یا ثبت غیر واقعی از آنچه روی نداده است.
ارائه اطلاعات ساختگی که در واقع هیچ اقدامی برای گرد آوری آنها نشده است.
داده سازی و یا استفاده از داده های مشابه جوامع تحقیقاتی دیگر
ه- تحریف داده ها
دست کاری یا حذف عمدی کامل یا بخشی از داده ها، مراحل، روش ها،تجهیزات و مواد مورد استفاده در مطالعه و پژوهش به صورتی که با داده یا یافته های واقعی متفاوت باشد. مانند:
ارائه ی مراحل آزمایشگاهی یا فرآیندهای غیرواقعی تحلیل، برای رسیدن به نتیجه هایی که در مقاله داده شده است.
دستکاری نتیجه های به دست آمده از شبیه سازی یا آزمایشهای تجربی.
حذف بخشی از داده ها، نتیجه های آزمایشگاهی، یا بخشی از تحلیل های نظری که ارائه ی آنها، نتیجه های به دست آمده را مورد تردید قرار میدهد.
استفاده از نرم افزارهای مختلف برای ایجاد تغییرهای غیرواقعی مورد نظر در شکلها یا نمودارها.
دستکاری شرایط آزمایشگاه برای رسیدن به نتیجه های دلخواه.
خوش رنگ و آب جلوه دادن یا بزرگنمایی امور کوچک با هدف پنهان کردن واقعیات بزرگتر.
دست بردن در داده ها، حذف، تعدیل و با اضافه کردن به دادهها به نحوی که آنچه ارائه میشود کاری نو بنماید و با نظریهای خاص با اینکار درست جلوه کند.
دستکاری کردن عمدی در دستگاهها و روند تحقیق و آزمایش به نحوی که نظریه های خاص درست یا غلط جلوه کند.
بیان ادعا یا پدیدهای که واقعی نباشد
و- سرقت علمی
کپی برداری کامل یا بخشی از یافته های پژوهشی یا محصولات علمی بدون استناد و ارجاع مناسب به صاحب اثر، شامل:
اقتباس نزدیک افکار و الفاظ نویسنده ی دیگر.
تناظر یک به یک در بیان اندیشه ها و شباهتهای ساختاری در نوشتار.
انتساب ایده ها، نظریات، فرآیندها، نتیجه ها یا کلمه های دیگران به خود، بدون ارجاع مناسب و با نیت ارائه بعنوان کار خویش.
استفاده کردن از نظریات یا کارکرد افراد دیگر و ارائه آن بعنوان کار خود بدون ذکر نام و یا دادن اعتبار به آنها.
استفاده یا تقلید از زبان، فکر و یا نوشته نویسنده دیگر و ارائه آن بنام خویش.
استفاده از کار شخص دیگر به شکل کلمات، فرآوردهها و یا نظریات برای نفع شخصی، بدون ارجاع به کار اولیه.
ترجمه ی کل یا بخشی از آثار دیگران بدون کسب اجازه از مبادی ذیربط، و معرفی آن به عنوان یک پژوهش اصیل علمی.
برداشتن اصل یک مقاله و ثبت آن به نام خود در محل دیگر مانند ترجمه یک مقاله ISIو چاپ آن در مجلات علمی داخلی.
ارائه مقاله چاپ شده دیگران در سیمینارهای داخل یا خارج کشور.
استفاده کامل یا بخشی از مقالات، پایان نامه و کتب چاپ شده دیگران بدون ارجاع به نویسندگان مقاله، پایان نامه، کتب یا اثر.
کپی برداری غیر قانونی از نتایج پایان نامه دیگران.
عدم رعایت کلیه ی موازین اخلاقی مرتبط با منابع و آثار چاپی در هنگام استفاده از منابع و آثار الکترونیکی
عدم رعایت ارجاعدهی طبق سنتهای APA یا شیکاگو و سایر نظامهای ارجاع دهی مرسوم.
کپی برداری یا ترجمه مستقیم اغلب، شامل استفاده یک پارگراف یا بیشتر، از منبع اصلی به شکل “کلمه به کلمه” یا “جمله به جمله” بدون پاورقی میباشد.
کپی برداری غیرقانونی از نتایج مقالات: استفاده از اصل جمله و آوردن آن در مقاله دیگر، بدون ارجاع به متن اصلی و اجازهی کتبی از مالک معنوی آن در صورت استفاده از شکلها، نمودارها، جداول، منحنی، عکس، روشهای انجام یک
فرآیند، پرسشنامه ی تدوین شده و هر چیز دیگری که مستقیماً توسط مؤلف حاصل نشده باشد.
کپی نمودن جملات “کلمه به کلمه” با مونتاژ نمودن پاراگرافها “جمله به جمله ” از منابع گوناگون، علیرغم اشاره به مأخذ آنها در انتهای هر جمله با پاراگراف.
تبصره: بیان مستقیم از منبع دیگر با ذکر مرجع صرفا داخل گیومه بلامانع است
کپی برداری از ساختار با الگوریتم نوشتاری دیگران، به عبارت دیگر، دنبال کردن الگوی چهارچوب نوشتاری دیگران، به همان فرم.
توضیح: منظور از ساختار یا الگوریتم نوشتار، متدلوژی پژوهش در فرمت تئوری یا روش انجام آزمایش تحقیقاتی است. به عبارت دیگر زمانی میتوان از روش تحقیق تئوری با آزمایشگاهی دیگران استفاده نمود که به روشنی بیان شود که روش برگرفته از کدام منبع یا مرجع است.
ز- اجاره ی علمی
منظور این است که پژوهشگری به جای آنکه خود به انجام پژوهش بپردازد، افرادی را برای این منظور به کار گیرد و خودش در فعالیت پژوهشی چندان تلاش نکند، سپس، بعد از تحویل کار با دخل و تصرف اندکی در پژوهش صورت گرفته، آن را به نام خود منتشر نماید.
ح- عدم رعایت حقوق مالکیت معنوی و مسئولیت پژوهش انجام شده

چاپ مقاله توسط دانشجو پس از فارغالتحصیلی بطوری که استادان راهنما و با همکاری فعالیت علمی از مفاد آن مطلع نباشند.
نپذیرفتن مسئولیت محتوای مقاله صحت مطالب مندرج در مقاله، توسط نویسندگان آن.
عدم پذیرش مسئولیت گروه پژوهشی و صحت کل پژوهش توسط نویسندهی مسئول.
عدم سپاسگزاری از افراد حقیقی و حقوقی مشارکت کننده در پژوهش، در بخش سپاسگزاری که نویسنده یا نویسندگان براساس مستندات، ملزم به ذکر نام آنها بودهاند.
انتساب غیرواقعی پژوهش به مؤسسه ای که نقشی در اصل پژوهش مربوطه یا در فعالیت حرفهای فرد نویسنده نداشته است.
عدم رعایت ترتیب درج اسامی در مقالات مستخرج از پایان نامه به ترتیب، اسم دانشجو، استادان راهنما و استادان مشاور.
عدم پاسخگویی استاد راهنما نسبت به محتوای پایان نامه درستی/ نادرستی به عنوان شخص مسئول.
اضافه نمودن اسم افراد در مقاله جهت ارتقای اعتبار مقاله بدون اطلاع آنها.
دادن اطلاعات پایان نامه دانشجوی در حال دفاع یا فارغ التحصیل توسط استادان راهنما یا مشاور، به دیگران و چاپ آن در قالب مقاله حتی در صورت ذکر نام دانشجو یا انتشار آن بصورت پایان نامه افراد دیگر.
مصادره یا سوء استفاده از ایده ها یا اطلاعات یک اثر تحت داوری توسط سردبیران و داوران این آثار که برای مجلات، کنفرانسها و …. ارسال شده است.
انتشار نتایج طرحهای پژوهشی، پایاننامه ها و رساله ها توسط دانشجویان و اعضای هیأت علمی در قالب کتاب، مقاله و ….. بدون هماهنگی و اخذ مجوز از معاونت پژوهشی دانشگاه به عنوان مالک حقوق مادی و معنوی این دست پژوهشها.
چاپ مقالات با استفاده از پایان نامه دانشجویی توسط استاد راهنما یا مشاور بدون درج نام دانشجو و یا همکار پایان نامه و رساله استفادههای غیرقانونی از مواد، محتواها، نشانههای تجاری، رموز تجاری یا اموال فکری تحت پوشش قانون کپی رایت.
استفاده از نام، عنوان و آرام موسسات و سازمانها بر روی کتاب، مقاله و …. بدون کسب مجوز.
ترجمه متون علمی و ادبی بدون اخذ مجوز از نویسنده اصلی اثر.
ط- انتشار مجدد
چاپ مجدد یک کتاب، مقاله و اثرات ادبی و علمی یا بخشهایی از آنها که قبلاً در یک نشریه ی چاپی یا الکترونیکی به چاپ رسیده باشد.
*چنان چه نویسنده ی مقالهای که در یک نشریه در دست بررسی برای انتشار است، تصمیم بگیرد، به هر دلیلی، آن مقاله را برای نشریهی دیگری ارسال نماید، باید ابتدا انصراف خود را از انتشار مقاله، به صورت کتبی به نشریهی اول اعلام نماید. این مورد از مهمترین مصادیق تخلفات پژوهشی در ایران می باشد.

ی- همپوشانی انتشارات
پژوهشگر داده ه ای مقاله ی پیشین خود را با اندکی تغییر در متن، در مقالهای با عنوان جدید به چاپ رساند.
چاپ کامل مقاله یا مقاله با شباهت بالا در یک مجله دیگر.
• دارنده ایده علمی میتواند مقالهای که در یک زبان چاپ شده را در یک زبان دیگر نیز به چاپ برساند مشروط برآنکه یه مقاله اول ارجاع بدهد.
• تکرار قسمتهایی از بخش مواد و روشها در مقالات بعدی همان نویسندگان، در صورت ضرورت، بلامانع است، اما در هر حال ذکر مرجع لازم میباشد.
ک- خرید و فروش آثار پژوهشی
خریدو فروش آثار پژوهشی مقالات، پایان نامه و … به نحوی که خریدار، تحقیق را به نام خود بعنوان پژوهشگر یا پدیدآورنده و صاحب اثر استفاده کند.
ضبط خرید، فروش وسوء استفاده از سخنرانیهای افراد بدون اجازه

متاسفانه در بحث مصادیق تخلفات پژوهشی در ایران مسئله خرید و فروش جایگاه مهمی را دارد. در سالهای گذشته مجلس شورای اسلامی نیز به این مسئله ورود کرده است.
ل- جعل هویت
ارائه اشتباه هویت افراد دیگر در بافت علمی / دانشگاهی
انتشار آثار با اسامی جعلی یا اسامی دیگر بدون اجازه آنها
جعل امضا و تهیه گواهی پذیرش جعلی جهت اخذ امتیاز مربوطه