کتاب آشنایی با نظام های نوشتاری

در این بخش به بررسی کتاب آشنایی با نظام های نوشتاری نوشته کوروش صفوی خواهیم پرداخت. کوروش صفوی زبانشناسی برجسته ایرانی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی است. از وی به عنوان یکی از برترین زبانشناسان معاصر یاد می شود. این استاد گروه زبانشناسی دانشگاه علامه تحقیقات جامع و مفصلی در این رشته نوپا دارد. کورورش صفوی نایب رئیس انجمن زبانشناسی می باشد و در حیطه معناشناسی و نشانه شناسی از سرآمدان این حوزه است.

کتاب آشنایی با نظام های نوشتاری نوشته کوروش صفوی یکی از آثار معدود نوشته شده در حوزه نوشتارشناسی است. دانشجویان رشته و گرایش های زبانشناسی، اساتید و پژوهشگران این حوزه، کوروش صفوی را به پرکاری می شناسند. آثار متعدد و متنوعی از وی در اکثر شاخه های پژوهشی زبانشناسی وارد بازار نشر شده است. وی در عین حال ترجمه های خوبی نیز انجام داده است. برگردان کتب زبانشناسان مطرح غربی همچون سوسور، چامسکی و یاکوبسن از دیگر فعالیت های اوست.

در این نوشتار به اثر موجز اما مهم آشنایی با نظام های نوشتاری خواهیم پرداخت. این کتاب در نگاه کم حجم به نظر رسیده اما با بررسی و مطالعه آن عمق مطلب روشن می شود. رشته زبانشناسی از حیطه های علمی نوین در ایران و جهان است. نیاز به مطالعات زبان و تالیف و ترجمه کتب و مقالات در این رشته به شدت احساس می شود.

معرفی کتاب آشنایی با نظام های نوشتاری

کتاب آشنایی با نظام های نوشتاری نوشته کوروش صفوی در سال ۱۳۸۵ توسط نشر پژواک تهران وارد بازار شد. این کتاب در سال ۱۳۸۶ با شمارگان ۲۰۰۰ نسخه به چاپ دوم رسید. کتاب حاوی ۹۲ صفحه در قطع رقعی است. فهرست نویسی این اثر در شاخه خط و نویسه شناسی قرار می گیرد. در ادامه جهت آشنایی بیشتر، پیشگفتار کتاب را مطالعه نمایید.

در آغاز قرن بیستم میلادی، به ویژه پس از انتشار کتاب دوره ی زبانشناسی  عمومی فردینان دوسوسور و تاکید وی بر تقدم مطالعه ی گفتار بر نوشتار در حوزه علمی زبان، کمتر زبانشناسی را می توان یافت که توجه خود را به مطالعه ی خط و نظام های نوشتاری معطوف کرده باشد. در بسیاری از کتابهای مقدماتی زبانشناسی، فصلی به معرفی اجمالی خط و انواع آن اختصاص یافته است، ولی آن هم در سطحی است که دانشجوی این رشته یا علاقمند به رشته زبانشناسی، مثلاً خط اندیشه نگار را از خط هجانگار تشخیص دهد و سپس به سراغ مباحث اصلی زبانشناسی برود.

کتاب حاضر با هدف آشناسازی دانشجویان رشته زبانشناسی با شاخه ای از این دانش است که شاید بتوان آن را نوشتارشناسی نامید. اصطلاحاتی نظیر خط شناسی یا علم رسم الخط برای اطلاق به این شاخه ی نوپا از دانش مطالعه ی زبان، گمراه کننده می نمایند. در این مورد در فصل های ۲ و ۵ به تفصیل صحبت خواهد شد. اما آنچه در اینجا لازم به ذکر است، این است که پیش از انتخاب هر برچسبی برای این شاخه از زبانشناسی، باید تعریفی صریح از آن به دست داد و انتظار داشت که کاربرد این اصطلاح و اصطلاحات وابسته به آن در قالب تعاریف موردنظر صورت پذیرد.

کتاب حاضر به شکل درسنامه ای مقدماتی تدوین شده است و با چنین مبنایی صرفاً به طرح نکات اولیه ای می پردازد که برای آشنایی با مطالعه ی خط و نظام های نوشتاری ضروری می نمایند. هدف از تدوین این درسنامه به هیچ وجه، ارائه ی اطلاعاتی جامع درباره ی تمامی نظام های نوشتاری دنیا نبوده است. چنین هدفی اساساً درسنامه ای مقدماتی نیست. آنچه در تهیه ی مطالب نوشته ی حاضر مدنظر گرفته، طرح نکات اولیه ای است که بتواند در قالب درسی مقدماتی برای دانشجویی تازه وارد در رشته زباشناسی ارائه گردد. حجم مطالب این نوشته موید همین ادعاست. جدا از فصل نخست که به شکلی کاملاً غیرفنی به مروری بر اطلاعات مقدماتی آشنا برای دانشجویان می پردازد، در هر فصل اصطلاحاتی معرفی و بررسی می شود که بدون شناخت تعریف دقیق شان، می توانند به سوء تعبیر در درک مطالب بیانجامد. به همین دلیل، ضروری است مطالب هر فصل با توجه به مطالب فصل پیشین مطالعه شود و استقلالی برای مطالب هر فصل در نظر گرفته نشود.

فهرست کتاب

پیشگفتار

فصل ۱ – پیش زمینه

گفتار و نوشتار

پیدایش نوشتار

تقدم مطالعه ی گفتار بر نوشتار در زبانشناسی

خلاصه ی مطالب تمرین

فصل ۲ – خط و نظام نوشتاری

آشنایی با چند اصطلاح

حوزه ی نظام نوشتاری

ماهیت خط

نویسه، نویسه گونه و نشانه ی خطی

خلاصه مطالب

تمرین

فصل ۳ – قواعد خواندن

نظام خوانداری

رده شناسی نظام های خوانداری

الفبا

خلاصه مطالب

تمرین

فصل ۴ – زبانها و نظام های نوشتاری

رابطه ی زبان و نظام نوشتاری

خط ها و گونه های خط

زبان ها و خط ها

رده بندی نقش مند نظام های نوشتاری

خطاصه مطالب

تمرین

نوشتارشناسی

حوزه نوشتارشناسی

مطالعه ی درزمانی و همزمانی نظام های نوشتاری

مطالعه ی درونه و برونه ی نظام های نوشتاری

مطالعه ی میزان کارایی نظام های نوشتاری

خلاصه مطالب

تمرین

کتابنامه کتاب آشنایی با نظام های نوشتاری

۱ – Coulmas,F.1996.Encyclopedia of Writing Systems. Oxford: Blackwell.

۲ – Mitchell, T.F. 1958. Syntagmatic relations in linguistic analysis. Translation of the philological Society. No 1.

۳ – Mountford, J. 1990. Language ans Writing systems. In Collinge, N.E.(ed) An Encyclopedia of Language. London:Routledge.

۴ – Sampson , G. 1985. Writing Systems: A Linguistic Introduction. London: Hutchinsion.

۵ – یول.ج . نگاهی به زبان: یک بررسی زبان شناختی. حیدری.ن(مترجم).تهران.سمت