به روز شده در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۹۹، ساعت ۰۷:۲۴
در یادداشت امروز قصد داریم به سئوال کلیدی آموزش به زبان غیر فارسی در مدارس بپردازیم. بحث امروز بر مبنای نظرات دو پژوهشگر این حوزه عرضه می گردد. یکی از این دو موافق و نفر دیگر مخالف بحث است.
زبان رسمی در ایران کدام است؟
با استناد به قانون اساسی می توانیم به این سئوال پاسخ دهیم. در اصول قانون اساسی دو اصل ۱۵ و ۱۶ قانون به این مهم اشاره دارد:
اصل پانزدهم:
زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان وخط باشد ولی استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات ورسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
اصل شانزدهم:
از آن جا که زبان قرآن و علوم و معارف اسلامی عربی است و ادبیات فارسی کاملاً با آن آمیخته است این زبان باید پس از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه در همه کلاس ها و در همه رشته‌ها تدریس شود.
بر اساس نص صریح قانونی، زبان فارسی، زبان رسمی کشور است اما سایر زبانها نیز محترم شمرده می شوند. در این بین زبان عربی به دلیل اینکه زبان دین محسوب می شود، جایگاه ویژه ای دارد.
پس به اختصار بایستی عرض کنیم که با سه گونه زبان از دیدگاه قانون اساسی در ایران روبرو هستیم:
- زبان رسمی یعنی زبان فارسی
- زبانهای محلی و قومی شامل تمامی زبانهای دیگر
- زبان دینی یعنی زبان عربی
آموزش در حال حاضر و به استناد همین مواد قانونی، زبان فارسی می باشد. با توجه به اینکه کشور ایران دارای ویژگی اقلیمی بسیار خاصی است و تنوع اقوام در آن زیاد است، بسیاری به این اصل قانونی نقد اساسی وارد می کنند. به عبارتی استانهایی که زبان قالب در آن زبانی به جز فارسی می باشد همیشه این نقد را وارد می کنند که زبان مادری خودشان ذلیل شده است.
در استانهای کشور و عموماً در چهار گوشه ایران از جمله منطقه ترک تبارها در استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل،زنجان و … آذری زبان هستند. منطقه کردستان، کرمانشاه، ایلام و … کرد زبان هستند. استان سیستان و بلوچستان بلوچ زبان هستند و …
با توجه به این مسئله زبانشناسان حق را به گویشوران این زبانها می دهند. ایشان حق دارند از زبان مادری خود استفاده نمایند. اما از طرفی سیاستمداران ادعا دارند که بر اساس اصول بلاشکٍ قانون اساسی آموزش بایستی به زبان فارسی باشد.
محمد امینی از پژوهشگران برجسته تاریخ ایران و آشنا به مطالعات زبانی با قانونگذاران همنظر است. ایشان اذعان می دارد که آموزش به زبانی غیر از زبان فارسی به وحدت ملی ضربه می زند. ایشان ضمن احترام به تمامی زبانهای حاضر در پهنه کشور ایران، آموزش در مدارس را بایسته و مختص زبان فارسی می داند.
محمد امینی در ادامه دلایل خود اعلام می دارد همیشه در پهنه تاریخ ایران زبان دیوانی ثابت بوده است. به عبارتی دیگر دیوان به معنای حکومتی که قصد دارد روال کشور را یکسان و متحد نماید بایستی یک زبان را انتخاب کند. این زبان بی شک هم به دلیل موازین قانونی و هم به دلیل اکثریت گویشوران بایستی زبان فارسی باشد.
تنوع فرهنگی در ایران از نقاط کشور می باشد. کودکان باید از کودکی زبان فارسی را یاد بگیرند و زبان مادری خود را نیز آموزش ببینند اما آموزش در فضای مدرسه بایستی به زبان فارسی باشد. طبق تحقیقات جامعه شناسی به عنوان مثال کسی که زبان مادری اش اسپانیایی بوده است و آموزش به این زبان دیده اند بعدها در فضای جامعه انگلیسی زبان به مشکل خورده اند.
در سوی دیگر بحث حسن قاضی از کردزبانهای خارج از ایران اعتقاد کاملاً برعکسی دارد. طبق نظر ایشان که در یک تلویزیون کرد زبان در کشور بلژیک کار می کند زبان بایستی تنها به زبان مادری باشد. طبق نظر وی زبان مادری جایگاه بالاتری دارد. اصول قانون اساسی نیز محترم بوده و منعی برای این مسئله وارد نکرده است.
حسن قاضی که سالها در خصوص زبان کرد فعال بوده است ادامه می دهد که زبان کردی به هیچ وجه زبان اقلیت نیست. این زبان از سوی بسیاری از ایرانیان به کار برده می شود که بسیار هم مهم می باشد. طبق نظر وی چه تناقضی بین آموزش زبان مادری در مدرسه و وحدت ملی وجود دارد. او می گوید کرد زبانها و سایر اشخاص که زبان مادری خودشان را دارند قصدی برای برهم زدن وحدت ملی ندارند.
وی می گوید حتی کسی می توان دارای بیش از یک زبان مادری باشد. ابراهیم یونسی و محمد قاضی از برجسته ترین مترجمان تاریخ ادبیات ایران، صدیق تحریف پژوهشگر و خواننده برجسته موسیقی اصیل ایرانی، همگی کرد زبان هستند. حسن قاضی می گوید زبان مادری و فعالیت در زبانها با هم تناقضی ندارد.
در سوی دیگر این نشست، محمد امینی می گوید در یک کشور بایستی زبان ملی داشت که رسمی باشد اما تنوع زبانی هم می تواند وجود داشته باشد. وی حتی می گوید بسیاری از ترک زبانها احمد کسروی را به دلیل اینکه از زبان ترکی آذری استفاده نمی کند نکوهش می کنند. طبق نظر این پژوهشگر تاریخ، بایستی بازیهای سیاسی را از واقعیت های اجتماع جدا نمود.
حسن قاضی به عکس وی اعتقاد دارد قدغن کردن زبانها مانند کردی، ترکی آذری، کرمانجی و … خود بازی سیاسی می باشد. از نظر وی بایستی زبانها آزاد بوده و در مدارس آموزش داده شود.
نظرات