به روز شده در تاریخ ۵ دی ۱۴۰۱، ساعت ۰۸:۰۲
نقد ترجمه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو موضوعی است که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت. نقد ترجمه علاوه بر معرفی ادبیات کشورهای مختلف جهان، می تواند راهگشای مترجمان تازه کار نیز باشد. با بررسی کتب ترجمه شده به فارسی، با اصول و روش ترجمه و تکنیک های مترجمان حرفه ای کشور آشنا می شویم. این سرآغاز می تواند به مثابه تجربه ای اندوخته گره گشای مشکلات پیش روی ترجمه ادبی کتابهای سایر نویسندگان باشد.
معرفی کتاب داستان های شگفت انگیز
این کتاب نوشته ادگار آلن پو نویسنده شهیر آمریکایی می باشد. عنوان اصلی کتاب در زبان انگلیسی Tales of Mystery and Imagination است. این اثر، در واقع یکی از مجموعه داستان های نوشته در قرن نوزدهم است. کتاب، حاوی هشت داستان کوتاه سه تا بیست صفحه ای می باشد که در مجموعه اوراق آن را به حدود ۱۰۰ صفحه رسانده اند. طبق نظر مترجمین، داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو فقط به داستان های کوتاه ترجمه شده این اثر محدود نمی شود و داستان های دیگری نیز وجود دارند. برخی از داستان های دیگر نویسنده مانند “گربه ساده” قبلی به فارسی ترجمه شده است.
طبق اطلاعات کتابشناسی ترجمه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو، اولین بار در ایران در سال ۱۳۳۵ منتشر شده است. این کتاب توسط انتشارات امیرکبیر در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۲ نیز به چاپ های دوم و سوم رسیده است. شمارگان چاپ سوم این کتاب، سه هزار نسخه و با جلد شومیز قیمتی معادل ۳۵۰۰ تومان داشته است.
داستان های نوشته شده توسط ادگار آلن پو، سراسر شگفتی و رمزآلودگی است. تا جایی که نمی توان از آنها، توقع عبرت یا یافته ای اخلاقی را داشت. این نویسنده شهیر به عنوان یکی از مبدعین داستان کوتاه و نوشته های رمزآلود در جهان ادبیات شناخته می شود.کتاب داستان های شگفت انگیز وی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
معرفی نویسنده
ادگار آلن پو ۱۹ ژانویه ۱۸۰۹ در شهر بوستون ایالت ماساچوست آمریکا به دنیا آمد. آلن پو به عنوان نویسنده، ویراستار و منتقد ادبی شناخته می شود اما وی را بیشتر برای داستان های کوتاه اش می شناسند. وی یکی از پیشتازان ژانر ادبی رمزآلود و پلیسی می باشد. او در حالی که تنها یک سال داشت
به دلیل ترک منزل توسط پدرش و سال بعد از آن به دلیل فوت مادرش، در یتیمی کامل بزرگ شد. پو همچنین پس از ورود به دانشگاه ویرجینیا به دلیل ناتوانی مالی مجبور به ترک تحصیل شد.ادگار آلن پو در سال ۱۸۲۷ به ارتش ایالات متحده آمریکا پیوست و این موقعیت منجر به ورود او به عرصه داستان نویسی شد.
نویسنده نیمه اول قرن نوزدهم آمریکا، دارای آثار متعددی می باشد. که در بخشهای مختلف به بررسی آنها خواهیم پرداخت. داستان های کوتاه وی که شهرت اصلی را برایش به ارمغان آورده اند، به زبان های متعددی ترجمه شده اند. با توجه به اینکه این نویسنده در مشکلات متعدد فردی و خانوادگی رشد یافته است، یاس و ناامیدی بخشی از نوشته های او را تشکیل می دهند. شناخت ادگار آلن پو نیازمند آگاهی از شیوه نویسندگی رازگونه وی و تفکر عمیق در خصوص برخی از درون مایه های داستان های اوست.
این نویسنده سرشناس ادبیات آمریکا در نهایت در سال ۱۸۴۹ و در سن چهل سالگی بدرود حیات گفت. علت دقیق مرگ وی مانند داستان هایش همچنان در هاله ای از ابهام است.
آشنایی با مترجمان کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو
نقد ترجمه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو را بر اساس چاپ سوم انتشارات امیرکبیر پیشرو داریم. مترجمان این اثر ه.دانشجو و حسن صدر جاج سید جوادی هستند. همانطور که پیشتر عنوان شد، اولین چاپ این کتاب مربوط به سال ۱۳۳۵ می باشد. طبق اطلاع کتابشناختی تنها آگاهی داده شده سال تولد مترجم دوم آقای حسن صدر حاج سید جوادی می باشد که سال ۱۳۰۸ عنوان شده است. با عنایت به اینکه این اثر در آن سالها به نشر رسیده است و طبیعتاً سامانه های رایانه ای موجود نبوده و سیستم کتابخانه ملی ایران، روزآمد نبوده است، این نقص طبیعی است.
نقد ترجمه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو
در مقدمه این کتاب به قلم مترجمان عبارات زیر به چشم می خورد:
ادگار آن پو نویسنده، شاعر و منتقد ادبی است. داستان های کوتاه او یکی از ساحت های بی شماری هستند که نبوغ خلاقه اش در آن تجسم می یابد. داستان کوتاه؛ چه اسلحه برنده ای انتخاب کرده است. اسلجه ای که نه آن قدر سنگین و پروزن می نماید که به کاربردنش اشکال ایجاد کند و به آقدر کوچک و کم وزن است که فاقد اثر مطلوب باشد. رمان خیلی طولانی است.نمی شود یکباره سراسر آن را طی کرد.پس از چند دقیقه صفحه کتاب بسته می شود و برای مدتی طولانی به گوشه ای پرت می شود. در این فواصل اجتناب ناپذیر، قهرمان ها و صفات بارز آنها و بالاخره آهنگ داستان کمابیش از خاطره ها فراموش می شود.شعر نیز خیلی کوتاه است و چه زود به انتهای التهاب خود می رسد. به سرعت احساسات را بر می انگیزد و چون سریع است، ناچار زودگر هم خواهد بود.
ولی داستان کوتاه برای پو از هر لحاظ اسلحه ای ایده آل بود. فهرست داستان های کوتاه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو به شرح زیر است:
- قلب بازگو
- سکوت
- مباجثه کوچکی با یک مومیایی
- سایه
- مجلس ترنم مرگ سرخ
- چلیک
- برنیس
- سقوط در مالستروم
پس از این معرفی اکنون قصد داریم به نقد ترجمه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو به طور مستقیم بپردازیم. مترجمان این اثر در سال ۱۳۳۵ یعنی بیش از ۶۰ سال پیش، کاملاً انسان های توانا و با ذوقی بوده اند. به طور کلی در یک جمله بایستی ترجمه این کتاب را نمونه ای موفق از ترجمه ادبی آثار ادبیات آمریکایی به فارسی در سالهای دهه ۳۰ خورشیدی دانست. ترجمه از حیث صحیح بودن، دقیق بودن و طبیعی بودن کاملاً موفق جلوه کرده است. با خواندن این کتاب، خواننده مطلقاً( بجز در مواردی که قلم نویسنده الزام آور بوده است) بویی از ترجمه استشمام نمی کند.
از حیث ویراستاری نیز علائم سجاوندی، تایپ صحیح و فاقد غلط های املایی در کنار کیفیت مطلوب کاغذ و چاپ به خوبی اثر کمک کرده است. شاید چاپ های گذشته این کتاب فاقد این مزایا بوده اند اما چاپ سوم کیفیت قابل قبولی را دارد. در کنار مزایایی که از حیث خواننده عمومی در ترجمه کتاب وجود دارد، قصد داریم نقد ترجمه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو را وارد فاز تخصصی تری نماییم.
نکته اول: وقتی مترجمی، کتاب خارجی را به زبان فارسی ترجمه می نماید طبیعتاً نویسنده ناشناخته یا مشهوری را به فارسی زبانان معرفی کرده است. در این بین، داشتن مقدمه یا موخره در کتاب ترجمه شده، مزیت خوبی محسوب می شود. از این حیث مقدمه بسیار جامع و زیبای ه.دانشجو و حسن صدر حاج سید جوادی بر این کتاب قابل تشویق است.
نکته دوم: با توجه به اینکه کتاب داستان های شگفت انگیز در اوایل سالهای قرن نوزدهم میلادی نوشته شده است، به طبع نوع نگارش متفاوت می باشد. وجود اسامی خاص و متعدد، استفاده از عبارات کتاب مقدس، بکاربردن اصطلاحات و واژگان زبان لاتین و موارد دیگر ترجمه آن را سخت تر می کند.
نکته سوم: مترجمان در هر کجا که لازم دانسته اند از پاورقی و توضیحات استفاده کرده اند. معادل انگلیسی اسامی خاص، توضیح واژگان ناملموس و ترجمه عبارات لاتین از جمله این موارد هستند.
نکته چهارم: مقیاس های وزنی و یکای اندازه گیری موارد دیگری هستند که در متن توسط مترجمان برابر گذاری شده اند. به عنوان نمونه معادل دقیق مایل به عنوان یکای مسافت به کیلومتر داده شده است. این عرف رعایت شده در ترجمه، می تواند خوانش متن را برای خواننده ایرانی آسان تر و شیرین تر نماید.
نکته پنجم: در نقد ترجمه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو به تکنیک ارزنده ای از سوی مترجمان بر می خوریم. در این تکنیک هر کجا که از سوی نویسنده اسامی دانشمندان و بزرگان آمده است، در پاورقی خرفه، سال تولد و مرگ آنها نیز ذکر شده است. این ترفند کار ترجمه به افزایش درک خواننده کمک شایانی می کند.
نکته ششم: به عنوان آخرین نکته ترجمه این کتاب بایستی متذکر شویم، مترجمان نبوغ خود را کاملاً نشان داده اند. قطعاً پی بردن به مفهوم و مقصود نویسنده از سوی مترجم حرفه ای بسیار ساده تر است تا از جانب خواننده. به خصوص وقتی که با کتابی از ژانر رازآلود و نویسنده ای همچون ادگار آلن پو روبرو هستیم. مترجمین این کتاب با درک این نکته، هر کجا که احساس کرده اند ممکن است خواننده پی به مقصود نویسنده نبرده باشد، در پاورقی آن را توضیح داده اند. تا جایی در بخشی از پاورقی صقحه ۵۸ این عبارت را داریم: “ادگار پو از این پس زمان مضارع را بکار می برد که در انگلیسی، معمولاً نادر است. در نتیجه اثر بیشتری دارد.”
در جمع بندی بایستی عنوان نماییم که ترجمه کتاب داستان های شگفت انگیز ادگار آلن پو نمونه ای قابل قبول از سنت ترجمه ادبی در ایران است. به بیان ساده تر، مترجمین کتاب کاملاً از عهده این کار برآمده اند.
نظرات