به روز شده در تاریخ ۵ دی ۱۴۰۱، ساعت ۰۷:۵۸
یکدستی سبک در ترجمه متون ادبی نقش بسیار مهمی دارد. این موضوع کمتر مورد بررسی متخصصان و ترجمه پژوهان واقع شده است. فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه در شماره ۳ پاییز ۱۳۹۱ به این موضوع پرداخته است. یکدستی سبک در ترجمه متون ادبی تا جایی اهمیت دارد که خط قرمز در ترجمه ادبی محسوب می گردد.
آقایان دکتر خلیل قاضی زاده و دکتر علی خزاعی فرید استادان گروه زبان انگلیسی دانشگاه فردوسی به این بحث پرداخته اند. در این مقاله نویسندگان با رویکردی نوین سبک را در قالب تحلیلی بر یک ترجمه از قرآن بررسی کرده اند.
ترجمه قرآن توسط غلامعلی حداد عادل در این مقاله مورد بررسی سبکی واقع شده است. به ادعای نویسندگان مقاله حاضر، مترجم از عهده یکدستی سبکی در ترجمه قرآن بر نیامده است. در ترجمه کتاب به خصوص ترجمه قرآن کریم رعایت سبک بسیار اهمیت دارد. یکدستی سبک در ترجمه متون ادبی باعث می شود کیفیت ترجمه اثر به حد زیادی ارتقا یابد.
بخشی از مقاله
یکدستی سبک چیست؟ یکدستی سبک مفهومی است که درک آن ساده است؛ اما بحث درباره مصداق آن همیشه ساده نیست. می گویند نوشته هرکس سبک او را نشان می دهد؛ اما اگر کسی با توجه به درک، حساسیت، تجربه و دانش زبانی خود متنی را بنویسد، آیا میتوان گفت با توجه به اینکه متن توسط آن فرد نوشته شده است، لزوماً سبکی یکدست دارد؟ یکدستی سبک را با چه ملاکی می سنجند؟ قضاوت درباره سبک متن ترجمه شده از این هم دشوارتر است. سبک متن ترجمه شده را با چه ملاکی باید سنجید: با ملاک سبک متن اصلی یا با ملاک سبک مترجم؟
براساس آنچه گفته شد، سبکی را می توان یکدست نامید که در آن انتخاب های مترجم با توجه به قواعد و هنجارهای نوشته و نانوشته زبان مقصد ازنظر فردی که اهل زبان است، قابل قبول به نظر برسد.
به عبارت دیگر، انتخاب های مترجم در دو سطح یادشده در بالا، خلاف انتظار فردی که اهل زبان است، نباشد؛ پس، ملاک ما برای یکدستی سبک، قضاوت داور است و داور کسی است که به زبان تسلط دارد و می داند که میان عناصر سازنده جمله چه روابطی میتواند برقرار باشد و چه روابطی نمی تواند برقرار باشد.
اکنون سؤال این است که آیا مترجم میتواند به چنین یکدستی برسد؟ به عبارت دیگر، آیا میتوان از متن ترجمه چنین یکدستی را انتظار داشت؟ آیا رسیدن به چنین یکدستی مستلزم آن نیست که مترجم دست به آفرینش سبکی مستقل بزند؛
یعنی روابط میان عناصر سازنده جمله را نه براساس رابطه میان عناصر سازنده جمله اصلی، بلکه برمبنای رابطه ای قابل قبول و موردانتظار در زبان مقصد انتخاب کند؟ برخی معتقد هستند که در ترجمه متون ادبی و متونی که اهمیت ادبی دارند، ازجمله قرآن، مترجم باید سبکی یکدست را به کار گیرد و متن ترجمه را آنچنان بنویسد که انگار متنی مستقل را تألیف می کند.
به کارگیری روش ارتباطی یا روش غرابت زدا در ترجمه به چنین متنی می انجامد؛ متنی مستقل که یکدستی آن با معیارهای زبان مقصد سنجیده می شود. برعکس، برخی از نظریه پردازان معتقد هستند که متن ترجمه به ناچار متنی هایبرید یا دوگانه است و دوگانگی سبکی در آن امری اجتناب ناپذیر است.
مترجم فقط آنجایی به خود استقلال می دهد که چاره ای ندارد؛ ولی در سایر موارد سعی می کند تا ویژگیهای سبکی متن اصلی را به ترجمه انتقال دهد و نتیجه، متنی است که برگردان دقیق ویژگیهای متن اصلی نیست و نیز دقیقاً براساس ویژگیهای عرفی زبان مقصد نوشته نشده است.
منبع: قاضی زاده، خلیل، اهمیت یکدستی سبک در ترجمه با نگاهی به ترجمه غلامعلی حدادعادل از قرآن، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه.
نظرات